Hoe het voelt om gediscrimineerd te worden

Hoe voelt het om Kutmarokkaan genoemd te worden terwijl je geen Marokkaan bent? Jane en Jasper worden gediscrimineerd omdat ze door hun uiterlijk onterecht worden ingeschat als migrant, Marokkaan of moslim. Issa Shaker maakte daar een korte video over.

Ik ben in gesprek gegaan met de filmmaker Issa Shaker en de deelnemers Jane en Jasper. Hun video geeft aandacht aan een nog onderbelicht onderwerp: discriminatie richting een groep bestaat, en daar zijn ook mensen slachtoffer van die niet tot die groep behoren.

Issa Shaker

Fotograaf: Femke Noordink

Issa, hoe ben je er op gekomen om deze video te maken?

We maken vaker video’s en documentaires over thema’s rond discriminatie en migratie, omdat die ons na aan het hart liggen. Zo hebben we verschillende videoprojecten gemaakt over de dilemma’s waar vluchtelingen voor staan, waaronder vorig jaar de documentaire Halalbus voor de VPRO.

Ik kom oorspronkelijk uit Palestina en woont nu in Nederland, mijn Nederlandse partner heeft in het Midden-Oosten gewoond en samen woonden we in België (ook werken we met/kennen we veel mensen uit verschillende landen en continenten).

Daarom hebben we veel ervaring met andere culturen, alsook de ervaring zelf ‘vreemdeling’ te zijn en de verschillende kanten die dat soms met zich meebrengt. We stuitten afgelopen jaar ook op verhalen van geboren en getogen Nederlanders die in eigen land discriminatie hebben ervaren, omdat ze worden ingeschat als migrant of moslim.

Jane en Jasper wilden daarbij hun verhaal in onze video delen. Hiermee willen we voor het voetlicht brengen dat discriminatie bestaat en zelfs wordt ervaren door native Nederlanders, en willen we invoelbaar maken wat dit met iemand doet.

Jasper

Je maakt discriminatie mee, omdat je er ‘buitenlands’ uitziet. Waarom denk jij dat mensen discrimineren en uitsluiten, door bijvoorbeeld iets lelijks/discriminerend te schreeuwen naar iemand?

Ik denk dat de basis niet ligt in het buitensluiten maar het erbij willen horen. De mens wil er graag bij horen. We willen onderdeel zijn van een groep. Hoe individualistisch de maatschappij ook is geworden, we voelen ons veiliger als we onderdeel zijn van een groter geheel.

Wellicht hebben mensen, juist door dat individualisme, meer de behoefte te laten merken waar zij bij (willen) horen. Je ziet dit al bij twee aangrenzende basisscholen. De kinderen van de ene school hebben speciale “scheldwoorden” voor de kinderen van de andere school en vice versa.

De mooiste en krachtigste manier om bij een groep te horen is dit in stilte laten groeien. Een helpende hand bieden waar nodig, standvastig zijn waar nodig. Dit vergt echter tijd en vergt vertrouwen in het proces. De minder fraaie shortcut is afzetten.

Afzetten tegen een groep waarvan je besluit dat die anders is. Dat verschil schreeuw je dan en daarmee bulder je als een aap op een rots dat jij heel graag bij de groep wil horen. De groep die jij tegenover de zojuist nageroepen groep plaatst. Zo is het met de verschillende basisscholen, zo is het met voetbalclubs en zo is het helaas ook met afkomst, uiterlijk en religie.

De onveiligheid komt van binnenuit. De angst nergens meer bij te horen. Als zij hierheen komen raak ik mijn groep straks kwijt. Ik las ooit in een artikel over een onderzoek dat aangaf dat de mens van oorsprong in groepen van ongeveer 25 samenleefde. Wie weet is dit wel een restant.

Zijn we zo bizar doorgeslagen in de natuurlijke balans, maar hebben we ten diepste niet het overzicht binnen een te grote groep. Voelen we ons verloren als we niet direct kunnen zien waar wij bij horen. Verkleinen we door andere af te stoten onze groep om zo enig vorm van veiligheid terug te vinden.

Hoe ga jij om met deze situaties die je meemaakt? Wat doe jij om deze situaties te veranderen?

Ik ben gezegend met wie ik ben. Ik heb een schijnbaar buitenlands uiterlijk, heb Nederlandse ouders en werk in het theater. Door Nederlanders ben ik uitgescholden voor kanker Marokkaan, aan de andere kant word ik lastiggevallen als fucking tatta.

Vervolgens ben ik zo’n vieze homo uit het theater, terwijl ik toch echt op vrouwen val. Ik wil hiermee zeggen dat ik niet echt om ga met de situatie. Ik heb de voor- en nadelen van een aantal flink bevooroordeelde groepen.

Dat plaatst dingen ook wel in perspectief. Vroeger verdedigde ik me nog wel eens, nu haal ik vaak mijn schouders op. Het slaat immers nergens op. Dat doet het bij niemand, maar omdat ik voor “beide kanten” wordt aangezien is dat nog extra helder.

Wel probeer ik zelf extra te letten op mijn vooroordelen. Want al wil ik het niet, ik heb ze ook. Toch nog even een observerende pas op de plaats maken, nog voor ik mijn conclusie heb getrokken.

Soms spreek ik anderen aan die iemand lastigvallen al levert dat wellicht nog meer gedoe op. Ik vergroot het gevoel van onveiligheid in de helft van die situaties door me bij de andere kant te scharen. Dat levert ook niet altijd het gewenste effect op.

Wat ik verder belangrijk vind is verschillen niet kosten wat kost proberen te ontwijken. We zijn verschillend. Allemaal verschillend. Dat verschil mag er zijn, er moet alleen geen waardeoordeel aan hangen.

Maar door krampachtig de verschillen vooral niet te benoemen, worden ze naar mijn idee juist heel duidelijk. Als ik een goede vriend van mij, tussen een groep anderen aanduid als,‘die jongen met dat streepshirt, die skinny jeans en die gouden ketting’, terwijl hij in die groep de enige donkere gozer is, dan benadruk ik dat juist.

Iedereen weet het, maar door het krampachtig te ontwijken leg ik niet alleen nadruk op zijn donkere huid maar ook op het feit dat ik die niet heb. Anders had ik dat nooit zo omslachtig gezegd. Dit sport krampachtigheid,  hoe goed ook bedoeld, draagt juist bij aan een verdere opsplitsing.

Hoe kijk je naar de volgende generaties in relatie tot discriminatie en uitsluiting, hoe ziet de toekomst er dan idealiter voor jou uit?

Idealiter verdwijnt discriminatie volledig. Of we zien de verschillen niet meer, of er is geen oordeel meer over, of langzaamaan vermengen alle afkomsten zo dat de verschillen überhaupt verdwijnen. Een toekomst waarin we allen mens zijn en allen samen.

Maar dat gaat niet gebeuren, denk ik. Niet snel althans. De mens blijft zich tot groepjes willen rekenen. Of het nu met Surinamers gebeurt, Marokkanen of Polen. Of met basisscholen en voetbalclubs. Ik ben bang dat het in de mens zit.

Dat we misschien nog niet zover ontwikkeld zijn als we zouden willen. Dat we indelen in hokjes en conclusies trekken nog voordat we elkaar kennen. Waardoor we elkaar niet leren kennen. Ik denk dat in dat laatste de enig mogelijke sleutel tegen discriminatie ligt.

Elkaar leren kennen. Je schrikt soms hoeveel vooroordelen je toch meeneemt. Sommigen erg, anderen minder erg, maar toch vooroordelen.

Ik weet bijvoorbeeld nog dat ik afsprak met Issa Shaker om deze opnames te maken. We spraken af bij een eettentje om alles kort door te spreken. We bestelden wat eten, en hierin had ik al direct een conclusie getrokken: hij kwam uit Jeruzalem en deed veel in de Arabische wereld.

Hij zou dus wel geen varkensvlees mogen eten, was mijn gedachte.Een gedachte waar ik direct rekening mee probeerde te houden. Wij spraken Engels, hadden een Nederlandse kaart en ik had de neiging voor hem te gaan kiezen. Te kiezen wat hij dan mocht eten.

Waarom? Die man redt zich al jaren prima zonder mij. Ik kan me verdedigen en zeggen dat ik het goed bedoelde. Dat is ook zo, maar toch had ik wel direct vooroordelen.

Laten we elkaar leren kennen. Zoveel mensen als mogelijk is. Laten we reizen. Fysiek, of door gesprekken met de mensen om ons heen. Laten we elkaar leren begrijpen. We hoeven niet allemaal beste vrienden te worden, maar ik denk dat het veel van de angsten wegneemt.

Jane

Fotograaf: Noa Johannes

Je maakt discriminatie mee, omdat je er ‘buitenlands’ uitziet. Waarom denk jij dat mensen discrimineren en uitsluiten, door bijvoorbeeld iets lelijks/discriminerend te schreeuwen naar iemand?

Ik denk dat het een combinatie van dingen is. Zo spelen volgens mij onwetendheid, angst voor het onbekende, persoonlijk ervaringen en de media een belangrijke rol.

Wanneer iemand zijn wereldje heel klein houdt, zich omringt met mensen die op zichzelf lijken, het moeilijk vindt om met culturele verschillen om te gaan en gevoed wordt door de media met eenzijdige verhalen, dan veroorzaakt dat generalisatie en angst.

Als iemand dan ook nog ideeën ontwikkelt die alleen maar gevoed worden door zijn of haar directe omgeving, dan kan zo iemand het idee krijgen dat het ok is om dingen tegen een ander te zeggen die helemaal niet ok zijn.

In het moment zelf denk ik dat zo’n persoon een vals gevoel van rechtvaardiging voelt om de dingen te roepen die hij roept. En dat elke vorm van zelfreflectie of empathie ontbreekt.

Hoe ga jij om met deze situaties die je meemaakt? Wat doe jij om deze situaties te veranderen?

Ik ben in verschillende fasen van mijn leven op verschillende manieren omgegaan met dit soort situaties. Van schaamte, tot onverschilligheid. Nu ik wat ouder ben, vind ik dat deze beide emoties geen goede manieren zijn om ermee om te gaan. Ik ben een standpunt in gaan nemen.

Daarom spreek ik mij nu meer uit over het onderwerp. Vertel ik vaker over wat het persoonlijk met mij doet. Ik deel nu mijn ervaring, mijn verhaal, met anderen.

En zo bereik ik mensen die er wellicht nooit bij stil hebben gestaan dat dit echt gebeurt. en ook wat het met iemand doet. Bewustwording is de eerste stap in het tegengaan van discriminatie.

Hoe kijk je naar de volgende generaties in relatie tot discriminatie en uitsluiting, hoe ziet de toekomst er dan uit voor je kinderen? Hoe maak je kinderen hier weerbaar voor?

Deze vraag is zeker nu heel relevant voor mij, want ik ben net voor het eerst moeder geworden van een prachtige zoon. Hij heeft naast zijn Hollandse afkomst ook een Indische en Surinaamse achtergrond.

Ik vind het belangrijk dat hij in een wereld opgroeit die weer net een beetje beter is dan die van ons.

Toch ben ik naast idealistisch ook realistisch en geloof ik dat dit soort dingen zullen blijven bestaan. Het is zo belangrijk dat je de nieuwe generaties zelfvertrouwen en acceptatie van zichzelf meegeeft.

Ik wil mijn zoon op laten groeien met een brede kijk op de wereld en de mensen, zodat hij zich nooit zal blindstaren op de verschillen, maar altijd zijn best zal doen om de ander te begrijpen. Om vragen te stellen, interesse te hebben en respectvol te zijn.

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Ebru Aydin

Lees andere stukken van Ebru