Voorpagina Ervaringen, Gastarbeiders, Maatschappelijk

The making of

, 21 februari 2006, 2 reacties

Onze spoorzoekers: Nadia en Fatiha zijn gastarbeiders bij wijblijvenhier.nl en schrijven over gastarbeiders.

We begonnen het spoorzoekersproject op het moment dat ik bezig was met mijn scriptieonderzoek. Onderwerp van mijn scriptie is de migratie van Marokkaanse vrouwen naar Nederland in de periode 1967-1980. De basis van mijn onderzoek werd gevormd door 20 vrouwen die ik gedurende vier maanden heb geïnterviewd. In tegenstelling tot de andere spoorzoekers had ik dus het voordeel dat ik al actief was binnen het onderzoeksterrein. Ik kon dus als het ware twee vliegen in één klap slaan.

Vanwege het karakter van mijn onderzoek heb ik vooral gesproken met Marokkaanse vrouwen. De afgelopen weken echter ook met Marokkaanse mannen. Ik heb door heel Nederland vrouwen geïnterviewd. Voornamelijk in Amsterdam, maar ook in Almere, Haarlem, Den Bosch, Breda en zelfs in Maarssen-Broek. Bijna alle gesprekken voerde ik met de mannen en vrouwen thuis. Vaak onder het genot van een glas thee en verschillende lekkernijen. Je zou haast vergeten dat je de mensen pas voor de eerste keer ontmoet. Soms waren de gesprekken kort, maar meestal waren het sessies van uren.

Hoe kwam ik in contact met Marokkaanse migranten? Als kind van migrantenouders begon de speurtocht uiteraard thuis aan de keukentafel. Natuurlijk kende ik de verhalen van mijn ouders van vroeger. Hoe het was in Nederland in de jaren zestig en zeventig. Maar echt de details die kende ik niet. Wat waren nu de exacte belevenissen van mijn ouders? Ik wist dat mijn vader eerder dan mijn moeder naar Nederland migreerde, maar woonde hij in een pension of op zichzelf? Ik wist het eigenlijk niet. Wat waren hun beweegredenen en welke rol speelde mijn moeder eigenlijk in de besluitvorming om naar Nederland te migreren? Via onder andere deze vragen kwamen tal van verhalen en anecdotes boven water, die vaak met foto’s ondersteund en toegelicht werden.

Nu ik de migratiegeschiedenis van mijn ouders in kaart had gebracht, richtte ik mij op andere Marokkaanse migrantenmannen en –vrouwen. Allereerst natuurlijk de naaste familieleden en kennissen, vervolgens ouders van Marokkaanse vrienden en andere Marokkanen die ik benaderde met het verzoek mee te werken aan het project.

De overheersende reactie die ik ontving was zeer positief. Mensen wilden maar al te graag vertellen over hun migratie-ervaringen. Omdat ik- zoals gezegd- vooral Marokkaanse vrouwen heb geïnterviewd, kwamen de mannen- voor de verandering- op de achtergrond te staan. Vrouwen beleven en ervaren migratie nou eenmaal op een andere manier dan mannen. Over het algemeen bestempelen de vrouwen hun migratie en alles wat daar mee te maken had als negatief. Factoren die genoemd werden zijn bijvoorbeeld: gemis van het thuisfront, onwennige situatie vanwege een verandererd huishouden, de eenzaamheid, aanpassingsproblemen, maar ook vooral het isolement waarin vrouwen verkeerden (man werkte, vrouw zat thuis). Sommige gesprekken waren heel emotioneel voor vrouwen. Nare ervaringen worden direct toegeschreven aan hun migratie naar Nederland. Bijvoorbeeld spanningen met de schoonfamilie of problemen met opgroeiende kinderen. Maar dit gold zeker niet voor alle vrouwen. Enkelen kijken heel positief en vreugdevol terug op hun migrati-ervaringen. Sommigen zeiden zelfs: “als je zo verliefd en gelukkig bent, is er natuurlijk geen tijd om in een isloment te geraken!”. Dit waren vooral vrouwen die als jonge bruid naar Nederland migreerden.

De mannen waren minder negatief gestemd. Voordat het gezin uit Marokko overkwam had de man al een leven met vrienden en sociale activiteiten opgebouwd in Nederland. De vrijgezelle mannen hadden weinig zorgen en vermaakten zich met van alles en nog wat. In deze gevallen zeggen foto’s meer dan duizend woorden. Wat mij vooral opviel was de openhartigheid van de mensen. Zonder schroom vertellen de mannen en vrouwen over hun ervaringen. Sommige typeren hun acties als een beetje dom. Natuurlijk heb ik tal van anecdotes gehoord. Sommige heel sneu, maar anderen ook hylarisch. Ik heb mij altijd zeer vermaakt tijdens de gesprekken, die overigens bijna allemaal in het Marokkaans-Arabisch werden gevoerd. Het was altijd een gezellige boel en de verhalen waren zo herkenbaar.

Wat is mijn inziens het nut van zo’n project? Volgens mij is het zeer relevant om de geschiedenis van de Marokkaanse migranten in kaart te brengen. Allereerst omdat de Marokkaanse gemeenschap onderdeel is van de Nederlandse samenleving en hun migratie een schakel vormt binnen de Nederlandse migratiegeschiedenis. Anderzijds, omdat we eigenlijk veel te weinig weten over de eerste generatie Marokkanen. Met WE bedoel ik niet alleen de zgn. autochtone bevolking. Tot WE reken ik ook zeker mijzelf en andere tweede en derde generatie Marokkanen in Nederland: zoons en dochters van de oorspronkelijke migranten. Tijdens de interviews fungeerden de kinderen van de geinterviewde vaak als publiek. In veel gevallen waren de verhalen en anecdotes die de vaders en moeders vertelden onbekend bij de kinderen. Kinderen leren op deze manier hun kinderen kennen en ouders staan weer eens stil bij de tijd waarin zij ook jong waren. Een perfecte manier om de generatiekloof te dichten.

Binnen onze spoorzoekersgroep zijn de deelnemers om verschillende redenen gemotiveerd om mee te werken aan dit project. De belangrijkste drijfveer voor velen is de verantwoordelijkheid als tweede generatie om het verhaal van hun en onze ouders op te tekenen. Een soort verplichting ten opzichte van hen om hun verhaal te vertellen, dat anders in de vergetelheid raakt.  Ook ik deel dit standpunt, maar veel belangrijker vind ik dat we met dit project een zekere bewustwording onder de mensen om wie het gaat- de eerste migraten- teweeg brengen. Dus niet dat ze gezellig hun verhalen vertellen, maar dat ze beseffen dat hun verhaal ertoe doet. dat ze onderdeel uitmaken van de samenleving waarin wij leven en dat ze met hun verhaal zichzelf presenteren. Want als we willen weten wat de Marokkaanse migranten bewoog en beweegt, dan moeten we ze leren kennen. En om ze te leren kennen moeten we weten waar zij vandaan komen. Ik ben ervan overtuigd dat we met dit project hier een wezenlijke bijdrage aan kunnen leveren!

Nadia Bouras en Fatiha Laouikili maken deel uit van het project ‘Spoorzoekers Cultureel Erfgoed Marokkaanse Migranten’. Zij verzamelen en bundelen verhalen en beeldmateriaal van migranten met als doel het opsporen en bewaren van het cultureel erfgoed van Marokkaanse migranten, die tussen 1960 en 1980 naar Nederland zijn gekomen.