Stichting Rising Ummah: vergroot de toegankelijkheid van moskeeën

Interview met Siham Achahboun en Salma Belmoussa (Stichting Rising Ummah) door Yasmina El Hilali (WBH)

Stichting Rising Ummah is een stichting die als doel heeft de positie van moslims met een lichamelijke beperking te versterken. Ze zet zich in om de toegankelijkheid van moskeeën en religieuze activiteiten te verbeteren. Ook maakt de stichting zich hard voor het vergroten van de mogelijkheden voor de religieuze ontwikkeling van moslims met een lichamelijke beperking. Ik ga in gesprek met oprichter Siham Achahboun  en bestuurslid Salma Belmoussa, want hier willen we natuurlijk meer over weten!

Wat was de aanleiding voor het oprichten van Stichting Rising Ummah?

Siham: de stichting is eigenlijk toevalligerwijs en dynamisch ontstaan uit een Korangroepje waar ik aan deel nam. Op een bepaald moment bespraken we de soerah Al-Abasa [80]. In de eerste verzen van deze soerah wordt gerefereerd aan een moment dat de profeet (saw) in gesprek was met de leiders van Mekka. Dit was natuurlijk een belangrijk moment, omdat hij (saw) niet vaak de kans kreeg om een serieus gesprek met deze prominente figuren te voeren. Gezien het feit dat deze bijeenkomst in het openbaar plaatsvond, konden andere mensen dit horen. Zo was het dat een blinde man de stem van de profeet (saw) hoorde en enthousiast op hem afrende, want hij wilde met de profeet (saw) in gesprek gaan om meer van hem (saw) te leren. De blinde man was leergierig en wilde zo veel mogelijk wijsheden tot zich nemen. De profeet (saw) kwam vervolgens in een dilemma terecht, want als hij (saw) de blinde man te woord zou staan, zou hij (saw) zijn momentum kwijtraken met de prominente leiders van Mekka. De profeet (saw) fronste en deze frons was de aanleiding voor Allah (swt) om verzen te openbaren aan de profeet (saw) waarin Hij hem (saw) terechtwees voor het niet direct reageren op de blinde man. En hoewel de man de frons van de profeet (saw) niet kon zien, kwam Allah (swt) toch voor zijn rechten op. Dit vond ik zo mooi, dat Allah (swt) voor de blinde man opkomt, voorbij zijn beperking en in plaats daarvan naar het geloof in zijn hart kijkt.

Daarna begon deze kwestie te leven in mijn hart, want hoe gaan wij als gemeenschap om met mensen met een beperking? Zijn wij nu niet werelden verwijderd van hoe Allah swt zou willen dat het gaat? Toegegeven, op dat moment wist ik zelf ook weinig tot niets van het onderwerp toegankelijkheid en ook kende ik niemand persoonlijk die hier hindernissen van ondervond. Ik besloot toen een oproep te plaatsen op Facebook met de vraag hoe moslims met een beperking de toegankelijkheid van de moskee ervaren. Ik deed een reeks interviews om op zoek te gaan naar mensen die ons meer konden vertellen over (het gebrek aan) toegankelijkheid in moskeeën en de toegankelijkheid bij religieuze activiteiten en bijeenkomsten. Zo heb ik Salma leren kennen. We zijn er in de oprichtingsfase achter gekomen hoe complex dit onderwerp is, dat er zo veel meer speelt dan alleen de fysieke toegankelijkheid. Voordat we de stichting officieel oprichtten, hebben we veel achter de schermen gewerkt om dit complexe onderwerp recht te doen.

Wat zijn de specifieke doelen van jullie stichting?

Siham en Salma: allereerst zetten we ons in voor een toegankelijke moslimgemeenschap. Bewustwording is hierin cruciaal, want hoe maken we dit onderwerp op de juiste manier bespreekbaar? Op dit moment delen wij veelal de verhalen van de moslims die directe ervaring hebben met de ontoegankelijkheid van moskeeën en religieuze bijeenkomsten, want met voorbeelden kun je mensen heel bewust maken van wat er in de praktijk nog niet goed gaat. Daarnaast gebruiken we voorbeelden uit religieuze bronnen, waarmee we medemoslims proberen te inspireren om hun verantwoordelijkheid te nemen.  We zien namelijk dat er echt nog een taak ligt om het beeld van de gemeenschap over dit onderwerp te verrijken.

Ten tweede zetten wij ons specifiek in voor toegankelijke moskeeën Hiervoor hebben we ons eigen keurmerkprogramma ontwikkeld. Als moskeeën bezig gaan met het toegankelijker maken van hun ruimtes, dan keuren wij de moskee aan de hand van onze checklist. Dit zijn dingen als: kunnen mensen met een rolstoel makkelijk naar binnen? Kunnen mensen met een auditieve- of visuele beperking gebruik maken van de faciliteiten, is er nagedacht over hoe we de vrijdagpreek zo kunnen geven dat hij voor iedereen toegankelijk/te volgen is?

Ons keurmerk biedt drie verschillende niveaus: brons, zilver en goud. Per niveau wordt er op de checklist      aangegeven welke aanpassingen een moskee nog moet doen om dit niveau te behalen. Soms moet een moskee nog flink wat aanpassingen doen, maar het komt ook voor dat een moskee soms niet doorheeft hoe goed ze het al doen of hoe klein en simpel de aanpassingen zijn die ze nog moeten maken. Wij zijn er dan natuurlijk om de moskeeën te helpen met het praktisch mogelijk maken van deze aanpassingen. Zo verwijzen we ze bijvoorbeeld door naar bedrijven die hen kunnen helpen een lift te installeren en helpen wij met het verwerven van fondsen, subsidies en donaties.

Als zij voldoen aan de punten van onze checklist, dan kwalificeren de moskeeën zich voor een keurmerk. Het is dan een echte beloning voor hun inspanning, maar het is ook een zeer zichtbare indicatie voor moslims met een beperking dat deze moskee wél toegankelijk voor hen is. Dit voorkomt veel zorg en stress. Op onze website bieden wij een tool waarmee ze kunnen zien welke moskee al dan niet toegankelijk is.

Als derde en laatste punt willen wij meer inclusieve faciliteiten realiseren voor moslims met een beperking. Neem bijvoorbeeld de Koran, die is niet toegankelijk voor iemand die blind is. Kunnen wij bijvoorbeeld een voorlees-Koran realiseren? Hoe zit het met doventolken? Hoe kunnen we hen inzetten tijdens de vrijdagpreek? Dit blijkt nog complex te zijn, omdat er weinig mensen zijn die zowel gebarentaal beheersen als ook de juiste inhoudelijke kennis. We zien op dit moment nog echt te weinig aanbod en zoeken naar manieren om dit aanbod te vergroten.

Salma: heel veel mensen denken dus aan fysieke toegankelijkheid bij het horen van een “toegankelijke moskee”, maar denk ook aan het beschikbaar stellen van opnames van een lezing mét ondertiteling, een gebedstijden-app die ook gebruikt kan worden door iemand met een visuele beperking en vergeet de sociale toegankelijkheid niet. Stel, je kunt wel naar binnen, maar je voelt je niet welkom.

Zou je hier wat meer over kunnen vertellen, over het sociale aspect van toegankelijkheid?

Salma: mensen reageren vaak vanuit onwetendheid. Zo heb ik wel eens meegemaakt dat mensen over mij praten terwijl ik erbij ben. Dan verwijzen ze bijvoorbeeld naar mij met het woord “meskiena” (vrij vertaald: “zij die zielig is”) of dat ze het erg vinden dat mijn rolstoel op het tapijt staat. Een ander voorbeeld is van iemand die gereduceerd wordt tot kind, doordat hij in de moskee over zijn hoofd wordt geaaid of in zijn wangen wordt geknepen, terwijl hij aan de universiteit studeert. Dat is natuurlijk enorm denigrerend.

Mensen denken vaak dat ze “anders” met iemand met een beperking moeten omgaan, maar dit is echt een no-go. Er valt dus nog veel te halen op het gebied van de bewustwording over de verschillende vormen van toegankelijkheid.

Siham: zoals al eerder gezegd zijn we onze stichting gestart door middel van een oproep op Facebook. We waren op zoek naar moslims met een beperking die hun verhaal wilden delen. We kwamen toen veel concrete voorbeelden tegen van dingen die het directe resultaat zijn van niet voldoende bewustzijn over dit onderwerp en de verstrekkende gevolgen hiervan. Zo was er een man waarvoor de moskee nooit toegankelijk was als kind en omdat hij de trap niet op kon naar de onderwijsruimte, had hij ook niet de mogelijkheid om islamitisch onderwijs te genieten. Hij zat thuis en voelde zich erg buitengesloten. Dat is natuurlijk al erg voor een kind, maar hij heeft er tot op de dag van vandaag last van. Hij heeft namelijk al vroeg een achterstand opgelopen met het leren van de Arabische taal en de Koran. Dit maakt heel duidelijk wat toegankelijkheid doet voor de rest van je leven. Het kan een hele generatie beïnvloeden.

Hoe kan dit beter?

Salma: dan kom je toch weer terug bijeen stukje bewustwording op gang brengen. Dit is voor velen nog altijd een nieuw thema. Nu moet ik zeggen dat in Nederland het concept van toegankelijkheid over het algemeen al weinig wordt besproken of opgepakt. Wij proberen hier verandering in te brengen door netwerkgesprekken te voeren: we gaan in gesprek met organisaties die zich bezighouden met dit onderwerp en sleutelfiguren uit de moslimgemeenschap. Daarbij zijn we ook via social media bezig om bewustzijn te creëren, één persoon is al genoeg om een domino-effect te starten en het gesprek aan te gaan in eigen kring.

Imams zouden tijdens hun vrijdagpreek eveneens inhoudelijk aandacht moeten besteden aan hoe om te gaan met mensen met een beperking. Dit gebeurt wel eens, maar nog niet vaak genoeg. Daar komt nog bij dat als er wél over gesproken wordt, dit niet altijd op de juiste manier gebeurt.  Zo spraken wij een dame die vertelde dat zij ooit aanwezig was bij een vrijdagpreek waarin de Imam sprak over hoe dankbaar “wij” moesten zijn voor de goede gezondheid die “wij” hebben, om vervolgens een smeekbede te doen voor “hen die deze zegeningen niet hebben”, een smeekbede voor de “zielige” mensen. Ze voelde zich toen zo alleen en eenzaam vanwege de lijn die er werd getrokken tussen “wij” en zij”. Dit maakt echt duidelijk hoe belangrijk het is dat we onze woorden goed uitkiezen en hiervan zeer bewust zijn. De kracht van taal in zo een preek is cruciaal.

Siham: zelf spreken wij ook nooit over “het helpen van moslims met een beperking”, want dit doen zij zelf, wij faciliteren slechts het proces. Je doet het niet vóór moslims met een beperking, wij zijn als moslimgemeenschap simpelweg verantwoordelijk voor toegankelijke moskeeën. Je helpt jezelf, omdat jij als moskeebestuurder een verantwoordelijkheid hebt om je moskee toegankelijk te maken voor iedereen. We zien gelukkig dat moskeebesturen zich wel open en bereidwillig opstellen. Het is geen onwil, het is simpelweg ergens niet bewust van zijn. Er is juist altijd heel veel energie en enthousiasme om te starten.

Hoe komen jullie met moskee besturen in contact? Benaderen jullie hen of juist omgekeerd?

Siham: Het is een beetje van beide. We waren eerst bang dat we moskeebesturen echt moesten overtuigen, maar we merken dat ze ons zelf ook weten te vinden. Zo is er al een mooie samenwerking ontstaan met de moskeeën El-Feth in Tilburg en As-Soennah in Den Haag. De moskeeën weten vaak niet waar ze moeten beginnen. Met onze hulp willen we laten zien dat de hoge berg die ze eerst niet konden beklimmen, nu stap voor stap te beklimmen is.

Als laatste wil ik nog even terugkomen op de naam Stichting Rising Ummah, kunnen jullie die toelichten?

Siham en Salma: we worden er als moslimgemeenschap, als Ummah, allemaal beter van als we toegankelijk worden voor moslims met een beperking.  Als we investeren in toegankelijkheid, verheffen wij onze gehele gemeenschap tot een hoger niveau. We worden dan inclusiever en vormen een sterker collectief. We doen dit echt samen en we moeten allemaal een steentje bijdragen. Op het moment dat mensen het belang hiervan gaan inzien, kunnen we echte stappen zetten. Het is het recht van elke moslim om een toegankelijke moskee te hebben, want het is niet alleen een plek van aanbidding, maar ook een plek van onderwijs en kennis, wat weer zorgt voor een sterkere imaan (geloof). Hier hebben we als gemeenschap allemaal baat bij.

Wat is een wens die jullie willen uitspreken voor de moslimgemeenschap?

Salma: dat we ons allemaal verantwoordelijk gaan voelen voor toegankelijke moskeeën en religieuze bijeenkomsten. Dat we ons bewust worden van hoe we allemaal een steentje kunnen bijdragen, maar ook dat we op onze taal letten. Hoe we spreken over een ander is cruciaal. Zo spreken we bijvoorbeeld over mensen met een beperking, niet over “mindervalide”. Met een kleine aanpassing en een stukje bewustwording, kun je al een groot verschil maken.

Siham: ik hoop ook dat mensen zich geïnspireerd voelen om ons te helpen. Op dit moment zoeken we versterking en er staan dan ook vacatures op onze website. Jullie kunnen onze missie versterken door je bij ons aan te melden. Zo help je een jonge organisatie verder op weg en zorgen we samen voor een toegankelijkere gemeenschap.

Wil jij Stichting Rising Ummah ondersteunen? Kijk dan op hun website https://risingummah.nl en kijk hoe jij kunt helpen.

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Yasmina El Hilali

Yasmina El Hilali is een eerstegraads docent Engelse taal- en literatuur die lesgeeft in Amsterdam West. Ze heeft een passie voor literatuur en maatschappelijke bewustwording. Ze houdt van lezen, schrijven, reizen en goede gesprekken. Als een mix van Nederlands en Marokkaans bloed, is ze altijd geïntrigeerd geweest door identiteitsvraagstukken. En of ze voor Nederland of Marokko is als ze tegen elkaar spelen? Simpel, ze kijkt geen voetbal.

Lees andere stukken van Yasmina