Voorpagina Algemeen, Gastarbeiders

Evenwicht en vergemakkelijking [deel 2]

Abdulwahid van Bommel is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl. Hij schrijft hier een artikelenreeks over ‘de Profeet (vzmh) als pedagoog en bruggenbouwer’. Deel 2:

De soenna zou je het navolgenswaardig voorbeeld van de Profeet Mohammed (vzmh) kunnen noemen. De verhalen waaruit we de Profeet kennen leggen een basis voor de do’s and don’ts van de Islam, maar zij geven ook inzicht in zijn methode van kennisoverdracht. De daden en woorden van de Profeet vormden zijn methode.

Vanaf het begin van de openbaring is de vertaling van de tekst naar de praktijk echter een probleem geweest. Hoe komt het dat een tekst gaat leven? Wanneer een uitnodiging voor een lezing of bijeenkomst niet werkt, zoeken we naar een oorzaak. Er was een bruiloft, er was voetballen op de televisie, of er was een tegenbeweging die niet wil dat wij bij elkaar komen.. Waarom zijn de eerste bedoeïenen gaan doen wat de Profeet deed? Waarom deden ze wat hij zei? Omdat hij het zelf deed.

Een vrouw van de Profeet (vzmh) heeft hem die hikma (wijsheid in de werking) van kennisoverdracht gedemonstreerd. Op cruciale momenten in het leven van de Profeet (vzmh), hebben vrouwen hem belangrijke adviezen gegeven. Hij liet hen duidelijk deel uitmaken van zijn leven. Zowel in zijn strijd als tijdens zijn momenten van vrede waren zij aan zijn zijde. Dit wordt ook duidelijk uit de volgende overlevering:

Toen de Profeet met zijn metgezellen naar Mekka was gereisd om daar de kleine bedevaart (‘umra) te verrichten, werd hij door de Mekkanen tegengehouden. Hij sloot een vredesverdrag met hen en besloot daarna te handelen alsof de bedevaart was verricht. Hij gaf daarom tot driemaal toe opdracht te offeren en het hoofd kaal te scheren. Omdat de meeste van zijn volgelingen het vredesverdrag als een nederlaag beschouwden, gaven ze geen gehoor aan zijn opdracht.

Hij was niet kwaad, maar bedroefd en ging naar zijn tent. Daar sprak hij met zijn vrouw Umm Salama. Zij adviseerde hem zijn eigen hoofd te laten scheren en zijn offer te bren¬gen. De Profeet stond op, liet zich kaalscheren en offerde zijn kameel. Toen zijn metgezellen zagen wat de Profeet deed, gaven zij het aan iedereen door. Vervolgens lieten allen zich kaalscheren en brachten hun offers.

Veel momenten, met onder meer Aisha, Umm Salama en andere vrouwen laten zien dat hij vrouwen tot zijn volwaardige metge¬zellen rekende en hun advie¬zen serieus nam.

Twee principes van de ‘Methode Mohammed’ zijn belangrijker dan andere onderdelen:

Evenwichtigheid en Vergemakkelijking

Indien de geboden, adviezen en aanwijzingen van de Koran en de soenna juist worden geïnterpreteerd, zou er evenwicht moeten zijn

  • tussen lichaam en geest,
  • tussen hart en verstand,
  • de wereld en het hiernamaals,
  • tussen gelijkenis en realiteit,
  • theorie en praktijk,
  • het uiterlijke en het innerlijke,
  • tussen vrijheid en verplichtingen,
  • individu en collectief,
  • mannen en vrouwen,
  • en zelfs tussen moslims en niet-moslims.

Het principe van evenwichtigheid schrijft een gulden middenweg voor. Dat wil zeggen: Een weg tussen nalatigheid en extremisme. Vooraanstaande metgezellen van de Profeet hadden soms de neiging tot het uiterste te gaan: De één beweerde de rest van zijn leven vastend te willen doorbrengen, een ander zei dat hij alle nachten wilde waken en bidden en de derde zei dat hij geen vrouwen meer zou aanraken. Op deze voornemens reageerde de Profeet nuchter maar beslist:

‘Ik ben van u degene die zich God het meest bewust is. Maar ik vast en verbreek mijn vasten. Soms bid ik ’s nachts en soms slaap ik. En ik trouw met vrouwen. Hij die zich van mijn soenna afwendt, behoort niet tot mij.’

Over extremisme zei Mohammed:

‘Hij die – in religie – onnodige hardheid of gewelddadigheid vertoont, gaat ten onder.’ En hij herhaalde dat tot drie keer toe.

‘De Islam is gemakkelijk. Wie van u daar extremisme in brengt, zal daardoor worden overweldigd. Kies daarom voor de middenweg. Volbreng waartoe je in staat bent en blijf opgewekt. En vraag om Allah’s hulp in de ochtend en in de avond en in een deel van de nacht.’ In een andere versie herhaalde de Profeet: ‘Wees gematigd, wees gematigd! Wanneer je niet in staat bent het beste te doen, probeer dan te doen waartoe je in staat bent of wat daarbij in de buurt komt. Blijf gematigd en u zult uw doel bereiken.’

Een andere overtuigende tekst over evenwichtigheid in de methode luidt:

‘Jij hebt recht op jezelf, je lichaam heeft recht op rust, je gezin heeft recht op jou en de gast heeft recht op jou. Probeer een ieder te geven waarop hij of zij recht heeft.’

Die voorkeur voor de gulden middenweg komt ook tot uiting in de volgende Korantekst:

‘Houdt rekening met de aard van de mens(…)’. Letterlijk staat er: ‘Accepteer hetgeen makkelijk uit de menselijke natuur voortkomt.’ Kortom: ‘Aanvaardt de mens zoals hij is, maar moedig aan tot het goede en verlaat degenen die ervoor kiezen onwetend te blijven(…)’

Volledig in overeenstemming met deze grondhouding van de Islam is het algemene principe van chudz al-‘afw: ‘Praktiseer religie met hetgeen moeiteloos uit u voortkomt en maak dingen makkelijk voor uzelf en anderen, en vermijdt het religie onnodig moeilijk te maken’.

Ook de volgende verzen:
TâHâ – ‘Wij (Allah) hebben de koran niet geopenbaard om u ongelukkig te maken’ en ‘Allah (swt) wil slechts het makkelijke voor u’ en ‘Hij wenst u niet in moeilijkheden te brengen’, wijzen erop dat de Islam de mens spiritueel en moreel eigenlijk alleen aanmoedigt tot wat inherent is aan zijn menszijn. Vanuit zijn beperking contact zoeken met het onbeperkte, onbegrensde: God. De Profeet heeft hierover bij wijze van toelichting gezegd:

‘Religie is makkelijk (te praktiseren). Hij die religie moeilijk (uitvoerbaar) wil maken zal eraan ten ondergaan. Wees dus gematigd.’

Deze oproep om op de liefde van Allah te vertrouwen, komt voort uit het godsbeeld dat Mohammed schetst. Hierin verschijnt het ‘Goddelijke genade’-principe als veelomvattender dan het ‘Goddelijke rechts’-principe, zoals tot uiting komt in de bekende overlevering waarin Allah volgens de Profeet over Zichzelf zegt:

‘Waarlijk Mijn genade en barmhartigheid overvleugelen Mijn toorn!’

Lees ook deel 1 van deze artikelenreeks.

Lees ook deel 3 van deze artikelenreeks.


Abdulwahid van Bommel is imam, publicist en geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden. Voorheen was hij voorganger van de Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep.

Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.

Lees andere stukken van