Ramadan 2006 – 1427 [deel 2]

Abdulwahid van Bommel is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl. Hij schrijft een reeks over de maand Ramadan.

Waarom vasten wij eigenlijk?

Het doel van het vasten kunnen we uitdrukken in het woord taqwa, dat betekent zelfbeheersing, waakzaamheid tegenover het kwaad en godbewustzijn, zoals de Koran dat zegt. Want het vasten is iets tussen jou en Allah. Het valt natuurlijk niet te controleren. Je kan altijd stiekem ergens water drinken of iets eten. Zeker in een samenleving waar je anoniem bent. Het hangt dus af van je oprechtheid tegenover Allah. Dit is overgave, zo simpel ligt dat. Je kan natuurlijk ook gaan vasten om mee te doen met de familie of misschien wel om af te vallen, of om je grenzen te verkennen; maar eigenlijk doe je het alleen maar voor Allah, als je vast. Daarom wordt in een Hadith al-Qudsî (heilige overlevering) gezegd:

Alle daden van de kinderen van Adam (de mensen) zijn voor henzelf, behalve de vasten! Dat is zonder twijfel voor Mij. De waarde daarvan zal Ik bepalen.

In een andere overlevering wordt gezegd:

Indien Mijn volgelingen zich zouden realiseren wat Ramadan werkelijk inhoudt, dan zouden ze wensen dat het ‘t hele jaar Ramadan was!

Je gaat hopelijk beseffen dat je God dankbaar moet zijn voor het voedsel en het drinken wat Hij je geeft. Je gaat beseffen dat Allah Degene is Die geeft. Alles wat je hebt: gezondheid, werk, huis, auto, eten… Als je dat tenminste hebt komt het van de Voorziener en dat is Allah. Als je vast dan weet je pas echt wat honger is. Honger zoals ze die hebben in delen van de wereld – die door de eerste en tweede wereld arrogant de derde en vierde wereld wordt genoemd – waar ook veel moslims wonen. Je gaat de waarde van voedsel en drinken dan pas goed beseffen.  Je kunt je dankbaarheid tonen door als moslim te leven, dat wil zeggen in overgave te leven. Doordat je bewust bent van Allah’s aanwezigheid kom je tot overgave. Zo wordt je karakter verzacht.

Hoe verloopt een vastendag?

De Ramadan betekent dat je van de dageraad tot zonsondergang leeft zonder voedsel, drinken, (seksueel en ander) genot en roken. Hiervoor is veel discipline nodig maar het is uiteindelijk echt wel de moeite waard. Je bent in deze maand meestal veel rustiger, kalmer en je gaat de waarde van voedsel en drinken beseffen. Ramadan is de maand waarin men geen ruzie maakt en menslievender is. Hoewel in de islam soms met heel verschillende intenties wordt gevast, heeft een vastendag altijd hetzelfde patroon. Zo’n dag dient te voldoen aan dezelfde voorschriften. ’s Nachts staat men op met de intentie te vasten, waarna men een maaltijd gebruikt die sahoer of dageraadsmaal wordt genoemd. Het was de gewoonte van de profeet Mohammed, om dit vlak voor de dageraad te doen zoals het zijn gewoonte was de vasten elke dag precies met zonsonder¬gang te verbreken met een maaltijd die men iftâr noemt.

De iftâr heeft meestal een feestelijk en gastvrij karakter. Deze Ramadan vindt er bijna een explosie van iftâr uitnodigingen plaats. Misschien wordt iftâr wel het meest ingeburgerde woord van de islam in Nederland.

In verband met deze twee belangrijke maaltijden zeggen veel moslimvrouwen: “Ja de Ramadan is een gezegende maand – voor mannen! Wij zien in die maand alleen de keuken!"  En ze hebben gelijk..
Dit is niet het enige gebied waarop moslimmannen de taakverdeling binnen en buitenshuis dienen te heroverwegen en te veranderen.
Vrome zielen plakken hier een automatisch antwoord aan vast en verhalen uitgebreid over de zegeningen die vrouwen ontvangen die de maaltijden van de vastenmaand bereiden. Wanneer moslimvrouwen zelf ook de grootse voldoening uit die taak halen, is het misschien beter ze niet tot andere rollen te forceren. Tegelijkertijd zien we grote groepen jonge moslimvrouwen op veel terreinen een inhaalslag maken die enorm toe te juichen valt.

Waarmee maken moslims hun vasten ongeldig?

Vasten wordt nietig wanneer een moslim willens en wetens iets doet waardoor de vasten worden verbroken, zoals: enige vaste of vloeibare stof doorslikken; seksuele gemeenschap hebben, doorgaan met deze twee zaken terwijl men zich bewust is van het feit dat de dageraad is aangebroken – dus dat het dag is; de vasten per vergissing vóór zonsondergang verbreken; injecties in spieren of aderen die ook op andere tijden kunnen worden genomen; braken en roken.

Daarnaast worden bepaalde handelingen afkeurenswaardig – makroeh – genoemd. Hiertoe behoren:

• Iets later op de dag doorslikken dat tussen je tanden is blijven zitten;
• van het eten proeven (behalve de man of vrouw die kookt);
• gedachteloos een stukje kauwgom in je mond steken en meteen weer uitspugen;
• werk verrichten waarvan je weet dat het te zwaar voor je is;
• een ‘verregaande’ omhelzing;
• bloed afstaan als voor zwakte wordt gevreesd, en dergelijke.

Niet makroeh zijn:

• parfum zonder alcohol gebruiken en ruiken;
• een vluchtige omhelzing – zonder gevolgen;
• het opmaken van de ogen;
• het gebruiken van olie voor huid of haar;
• een siwaak of miswak gebruiken voor het reinigen van de tanden;
• afstaan van bloed;
• gorgelen met water en volledig uitspugen – zoals bij de wassing voor het gebed;
• bij hoge temperaturen een douche nemen of je omwikkelen met een natte doek, en daarmee vergelijkbare handelingen verbreken de vasten niet.

Wat leren we van de Ramadan?

• Vasten leert de mens het principe van oprechte liefde, want als hij of zij vast, gebeurt dit uit diepe liefde voor Allah. Een mens die Allah lief heeft weet wat echte liefde is.
• Vasten maakt de mens hoopvol en optimistisch, want wanneer hij of zij vast hoopt men Allah te behagen. We vasten voor Hem en voor Hem alleen.
• Vasten schenkt de mens een goed geweten, want iemand die vast doet dit zowel in het openbaar als in het geheim. Er is geen persoon die een ander kan controleren.
• Het leert de mens geduld en onzelfzuchtigheid, want als iemand vast, voelt hij of zij ontberingen waar anderen soms elke dag onder gebukt gaan. 
• De vasten ervaring doet beseffen wat echte honger is. Iemand die vast kan leren meer begrip op te brengen voor arme en behoef¬tige medemensen. We krijgen daarom extra gelegenheid om aan liefdadigheid te doen in deze maand.
• Vasten is een doeltreffende les in zelfbeheersing en wilskracht. Iemand die op de juiste wijze vast, kan een goede zelfdiscipline kweken en zal niet snel bezwijken voor allerlei verleidingen.
• Vasten leert een mens aanpassingsvermogen, want je hele dagelijkse routine wordt gewijzigd. Je wordt gedwongen je aan te passen aan de nieuwe regels. Dit ontwikkelt het vermogen alert te zijn bij onverwachte (nood)-situaties.
• Vasten geeft de mens een geest van eenheid en broederschap, van solidariteit en gelijkheid voor Allah.
• Als een moslim vast voelt hij zich één met de mondiale moslimgemeenschap.
• Vasten leert de mens dankbaarheid tegenover de oneindige voorziening van Allah. Staan we er wel bij stil dat er elke dag weer brood, rijst, water, melk, op tafel staat? We hebben verstand en zintuigen gekregen, vaak zijn we gelukkig gezond, maar: “…als je de gunsten van Allah één voor één zou willen tellen, zul je ze zeker niet kunnen opsommen.” (14:34)

Heeft de Koran ons persoonlijk iets te zeggen?

De omstandigheden waarin je de verzen zelf leest of hoort lezen, spelen een rol bij het luisteren naar de Koran. Daarbij komt dat elk vers meer betekenis krijgt wanneer je het na enige tijd weer leest, omdat je leven ook steeds weer opnieuw inhoud krijgt. Een favoriet vers van mij is: "En wanneer Mijn dienaren u over Mij vragen, zeg dan: "Ik ben nabij. Ik verhoor het gebed van de smekeling, wanneer die Mij aanroept…" (2:186)

Een ander: "Zeg: O Mijn dienaren die zichzelf te buiten zijn gegaan, wanhoopt niet aan de genade van Allah, Allah vergeeft zeker alle zonden; Hij is waarlijk de Vergevensgezinde, de Genadevolle". (39:53)

Misschien is het omdat de Koran zich vaak in strenge moralistische bewoording tot de lezer wendt, dat de wijsheidsteksten, de spiritualiteit en de genade zo aanspreken. Vooral de door mij wederkerige teksten genoemde verzen fascineren mij. Zoals:

"En voor hem die zijn vertrouwen op Allah stelt is Hij voldoende". (65:3)

"En uw Heer zegt: "Aanbidt Mij, Ik zal je gebed verhoren!" (40:60)

"En toen uw Heer u opriep: "Indien u dankbaar bent zal Ik u meer geven…" (14:7)

"En zij die naar Ons streven, zullen Wij zeker op Onze wegen leiden…" (29:69)

"Gedenkt Mij en Ik zal u gedenken en wees Mij dankbaar en wees Mij niet ondankbaar". (2:152)

[deel 1]

Abdulwahid van Bommel is imam, publicist en geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden. Voorheen was hij voorganger van de Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep.

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Abdulwahid van Bommel

Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.

Lees andere stukken van