Afscheid van de pedagoog

Abdulwahid van Bommel is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl

Maar die pedagoog blijft altijd bij ons omdat de profeet Mohammed (vzmh) in alles een pedagoog was: profeetschap en pedagogie hangen nauw samen. Als laatste nog wat kenmerkende gereedschappen voor mensen die eerst zichzelf en dan anderen willen opvoeden. Waarna we kort evalueren wat de profeet – vrede zij met hem – ons in de voorafgaande stukjes heeft geleerd.

Gebruik van educatieve hulpmiddelen

De profeet gebruikte treffende ‘formats’ – vormen van illustratie. Hij tekende bijvoorbeeld een rechthoek in het zand, trok daar verticale strepen in om de beproevingen gedurende bepaalde perioden van ons leven aan te geven, trok een horizontale streep – die onze ambities in dit leven symboliseert – door het midden, om ons levenspad richting onafwendbaar sterven aan te geven. Hij maakte daarmee de relativiteit van ons streven en ambitie duidelijk. Maar tegelijkertijd gaf hij een ethische boodschap. Als je je goed wilt voorbereiden op de dood, moet je als goed mens leven. 

Gebruik van analogie of vergelijking/gelijkenis

De Koran zegt bijvoorbeeld:

Ziet u niet hoe Allah de gelijkenis van een goed woord geeft? Het is als een goede boom, waarvan de wortels diep in de bodem en de takken hoog in de hemel reiken. Deze boom brengt op het gebod van zijn Heer vruchten voort in ieder jaargetijde. En Allah geeft gelijkenissen voor de mensen opdat zij er lering uit mogen trekken.

(14:25)

En Hij geeft een gelijkenis over u zelf.. kijk naar de tekenen in uzelf en die tot aan de verste horizon..

(30:27/41:53).

Dit symbolisme is het onvermijdelijke gevolg van de transcendentie van God, die ik met mijn zintuigen niet kan waarnemen en met mijn verstand niet kan doorgronden.

Om dit voorbeeld dichter bij de mens te brengen geeft de profeet uitleg over ‘De palmboom’. Biologisch lijkt hij op de mens want hij kan mannelijk of vrouwelijk zijn. De soorten kunnen zich alleen voorplanten indien bevrucht. Net als de mens kan hij geduld opbrengen bij het overwinnen van tegenslagen, bijvoorbeeld gedurende droogte en bij storm of sterke wind. De dadelpalm heeft water nodig om in leven te blijven en net als de mens kan hij een hoge leeftijd bereiken. Indien de gelovige een lang leven krijgt van Allah dient dat vruchten af te werpen. De vruchten van de dadelpalm zijn gemakkelijk te plukken van de lagere takken. Maar voor de hogere taken heb je een ladder nodig of moet je klimmen.

De gelovige is makkelijk in de omgang maar heeft spirituele hoogten die alleen bereikbaar zijn voor mensen die de ladder van het gebed gebruiken.

Gebruik van verhalen

De Profeet (vzmh) vertelde de volgende gelijkenis om menselijke tekortkomingen duidelijk te maken.

Allah wilde drie mensen op de proef stellen – een melaatse, een kale en een blinde – en stuurde een engel in vorm van een mens naar hen toe. De engel kam bij de melaatse en vroeg: “Wat is je grootste hartewens?” De man zei onmiddellijk: “Een mooie huid en om genezen te zijn van deze ziekte waardoor mensen mij haten!” De engel bewoog zijn hand over hem en hij was genezen. ”En wat zou je als bezit willen hebben? “ De man zei: “Een kameel.” En de man kreeg een vrouwtjeskameel die tien maanden zwanger was.

De engel ging naar de kale man en vroeg wat zijn hartewens was. De man antwoordde zonder na te denken: “Mooi haar dat niet meer uitvalt want de mensen nemen mij hierdoor niet serieus.” En hij kreeg zijn haar en vroeg als bezit een koe. En hij kreeg een koe zwanger van een kalf.

En de engel bezocht de blinde. Hij vroeg hem naar zijn hartewens en de man antwoordde: “Ik wil de mensen om mij heen kunnen zien.”En de engel herstelde zijn gezichtsvermogen en vroeg hem wat hij wilde bezitten. De man antwoordde: “Een geit.” En hij ontving een zwangere geit. De dieren die zij hadden ontvangen waren vruchtbaar en al spoedig had de voormalig melaatse een grote kudde kamelen; de voormalig kale had een kudde runderen en de voormalig blinde had een vallei vol met geiten.

Jaren later bezocht de engel in vermomming de melaatse en zei: “Ik ben een arm en behoeftig reiziger, maar ik moet mijn reis voortzetten, kun je mij een van je kamelen geven?” Maar de voormalig melaatse antwoordde: “Dat kan ik niet doen want ik heb zo mijn verplichtingen. “De engel zweeg even en zei toen: “Ik geloof dat ik jou eerder heb gezien. Was jij niet die melaatse met een schurftige huid waar mensen zich met afschuw van afwenden.. die straatarm was en door Allah rijk is gemaakt?“  De man zei: “Je houd mij voor een ander, deze bezittingen heb ik geërfd van mijn voorvaderen!” De engel zei: “Als je liegt moge Allah je dan terugbrengen in de staat waarin ik jou aantrof.”

Hij bezocht de voormalig kale man en hij kreeg van hem hetzelfde antwoord. Hij kon niet anders dan hem hetzelfde zeggen: “Als je liegt moge Allah je dan terugbrengen in de staat waarin ik jou aantrof.”

Uiteindelijk bezocht hij de voormalig blinde man en zei: “Ik ben een arme en behoeftige reiziger. Ik heb een doel: ik moet mijn reis voortzetten, kun je mij, in naam van Allah Die jou rijk heeft gemaakt, misschien voeden met een van je geiten, zodat ik mijn bestemming kan bereiken?”
De man antwoordde: “Ik was inderdaad blind en Allah heeft mij mijn gezichtsvermogen terug gegeven. Neem wat je wilt en laat achter wat je wilt. Ik zal je nooit iets weigeren dat je vraagt in naam van Allah, de Heer van Majesteit en Glorie.“

De engel zei: “Houd alles wat je hebt. Allah’S welbehagen is met jou, maar Zijn toorn is met de andere twee.“

Conclusie

In het kader van zo’n serie korte artikeltjes kunnen we niet meer dan proeven van het pedagogisch talent van de profeet Mohammed (vzmh). Zelf zal ik ook een pedagogisch principe hanteren en nog even kort samenvatten wat we hebben geleerd.

De pedagogie van de profeet Mohammed (vzmh) is een vorm van bemiddeling tussen Allah en de mensen en is gevormd tijdens de overdracht van Allah Zijn boodschap. De profeet was zo’n grote pedagoog en communicator omdat hij door Allah Zelf werd onderwezen. De Koran zegt immers:

O, boodschapper, verkondig hetgeen u van uw Heer is geopenbaard en indien u dat niet doet, hebt u Zijn boodschap niet overgebracht.

(5:67) 

In zijn afscheidspreek tijdens de bedevaart zei de profeet Mohammed (vzmh) tegen de aanwezige metgezellen: “Heb ik de boodschap duidelijk gemaakt?” Waarop zij antwoordden: “Zeer zeker heeft u dat gedaan!” Waarop de profeet driemaal herhaalde: “O Allah wees mijn getuige!”

Het bijzondere van zijn pedagogie is dat hij in elke situatie de methode gebruikte die nodig was. Hij maakte daarbij gebruik van alle mogelijke visuele en andere middelen – die natuurlijk beperkt waren naar de eisen van nu – maar voldoende om over te dragen wat hij duidelijk wilde maken. Hij liet het vrijwel nooit bij theorie maar maakte zijn presentatie interactief en deed de praktijk van de islam persoonlijk voor. De profeet was zeer toegewijd aan zijn ‘publiek’ en besteedde voortdurend tijd en aandacht aan mensen van elke sociale achtergrond. Toen hij die regel overtrad corrigeerde de Koran hem, zoals we ondermeer in de eerste verzen van Surah 80 kunnen lezen.

Volgende keer: van pedagoog naar bruggenbouwer. 

Abdulwahid van Bommel is imam, publicist en geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden. Voorheen was hij voorganger van de Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep.

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Abdulwahid van Bommel

Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.

Lees andere stukken van