Voorpagina Gastarbeiders

Hoofd(doek)brekens

Ceylan Pektas-Weber is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl. Hieronder een verkorte versie van haar lezing.

Als voorzitter van Al Nisa heb ik ‘het debat over de hoofddoek’ zoveel mogelijk gemeden. Toch kwam dit onderwerp ter sprake tijdens 99 van de 100 bijeenkomsten waaraan ik deelnam.

Denigrerend

Ik meed het hoofddoekdebat omdat ik het ronduit denigrerend vind om het voortdurend over het uiterlijk van vrouwen te hebben. Mijn zwijgen had in die zin dezelfde betekenis als de wijde overalls en de rode piekharen die mijn uiterlijk rond mijn zeventiende bepaalden: een protest tegen de wijze waarop mannen, maar ook vrouwen, oordelen over het uiterlijk van vrouwen, waarbij sterke (morele) normen werden opgelegd.

Dertig jaar later lijkt er niet veel veranderd te zijn, zij het dat de focus nu vooral op moslimvrouwen gericht is. Om een indruk te geven van de oordelen over ‘bedekte en onbedekte moslima’s’ die ik tegenkwam, volgt een korte opsomming, waarbij ik ervan uitga dat jullie zelf kunnen inschatten uit welke hoek de oordelen kwamen. Een vrouw met een hoofddoek wordt onder andere gezien als vroom, oprecht, kuis, bescheiden, gehoorzaam, respectabel, stoer, trots en een voorbeeld voor andere vrouwen. Maar ook: onderdrukt, ouderwets, traditioneel, orthodox, dom, niet-westers, slachtoffer, soms ook dader als de sluier te groot wordt.

Een vrouw met onbedekt hoofd wordt gezien als: seculier, modern, niet-loyaal, niet moedig, losbandig, onzedig, niet-respectabel. Maar ook: intelligent, modern, westers, stoer, geëmancipeerd, vrij, zelfstandig.
Deze reeks maakt duidelijk hoe bepalend plaatjes zijn. Het blijkt daarbij vaker te gaan om de plaatjes die mensen in hun eigen hoofd hebben, dan om wat zij werkelijk zien. De opmerkingen over ‘bedekte en onbedekte moslima’s’ zijn vooral projecties van eigen idealen óf weerstanden. Blijkbaar hebben we allemaal onze eigen ideeën over hoe een intelligente persoon er uitziet en over wat stoer is. Maar ook over ‘hoe een gelovig mens eruit ziet’ en over ‘hoe een geëmancipeerd mens er uitziet’. Het opleggen van die eigen betekenissen, weerspreekt de idealen waarvoor wij zeggen te staan.

Tegenstrijdig

In de emancipatiebeweging staat de vrouw zelf al decennialang centraal: haar eigen keuzes, haar eigen verantwoordelijkheid, het ontwikkelen van haar eigen kwaliteiten. Deze principiële uitgangspunten verdwijnen als sneeuw voor de zon zodra het over moslimvrouwen met een hoofddoek gaat. Het meest gehoorde argument daarvoor is, dat een hoofddoek per definitie ‘een symbool van onderdrukking is’.

Eenzelfde tegenstrijdigheid zie ik bij moslims. Belangrijke uitgangspunten in de islam zijn de vrije wil die ieder mens gekregen heeft, het zelf dragen van verantwoordelijkheid, het belang van de intentie om goed te handelen en de oproep om de kwaliteiten die God je als mens heeft meegegeven volledig te ontwikkelen. In de Koran staat dat vrouwen én mannen zich fatsoenlijk moet kleden. Hoe ze dat doen, moeten ze grotendeels zelf uitmaken. In de verzen die het vaakst door moslims worden gebruikt om aan te geven dat vrouwen gesluierd horen te zijn, staat onder andere dat ‘vrouwen iets van hun overkleden over zich heen moeten laten hangen. Dat bevordert het best dat men hen herkent en niet lastig valt’. In de zevende eeuw verlieten vrouwen in groepjes het beschermende kamp. Buiten liepen ze gevaar overvallen te worden door mannen. Hun kleding diende als bescherming.

Er staat nergens dat vrouwen gesluierd moeten zijn omdat ze anders mannen zouden verleiden. Het verantwoordelijk stellen van vrouwen voor het gedrag van mannen is in strijd met de islamitische uitgangspunten van vrije wil en eigen verantwoordelijkheid. Deze principes komen nogal onder druk te staan, als we onze beelden van hoe een gelovige vrouw eruit hoort te zien, aan anderen opleggen. Hoeveel vrouwen maken een eigen keuze, maar hebben in hun omgeving, net als ik, meegemaakt dat er door middel van subtiele of minder subtiele signalen aan hen werd duidelijk gemaakt dat ‘de ideale moslimvrouw’ zich sluiert? Waarom ervaren zoveel vrouwen die hun hoofddoek afdoen, om welke reden dan ook, zoveel afkeuring? Het kan niet toevallig zijn dat bijna alle vrouwen die dit deden, vertellen dat ze daarna geconfronteerd werden met afwijzing of vermijding.

Ruimte

Als we dit erkennen, hoeven we hoofddoekdiscussies minder vaak te bagatelliseren door ons af te vragen waarom ‘ze’ zich zo druk maken om dat lapje stof? Voor onszelf is het helemaal geen ‘lapje stof’! Vreemd genoeg verwachten we wel dat het dat voor de ander wel is. Daarbij gaan we er gemakshalve aan voorbij dat vrouwen in Nederland ook een last uit het verleden meedragen. In de Bijbel staat ‘Een vrouw die haar hoofd niet bedekt, kan zich maar beter laten kaalknippen.’ En in mijn kinderbijbel werd ik al heel jong geconfronteerd met plaatjes van vrome vrouwen mét lange sluiers, en met plaatjes van onzedige vrouwen met lange wapperende haren. Voor Nederlandse vrouwen vormen die beelden nog altijd nabije geschiedenis.

Een hoofddoek roept verschillende beelden en emoties op. En een hoofddoek is erg zichtbaar. Het is dus niet zo gek dat personen of groepen met een politieke agenda, daar gretig gebruik van maken. Bij mij heeft dat ooit tot een hevige innerlijke strijd geleid. Uiteindelijk besloot ik dat ik mijzelf en mijn emancipatorische idealen trouw bleef, als ik mijn eigen keuze zou volgen. Dat is in mijn geval het dragen van een hoofddoek.

Ik hoop dat wij elkaar de ruimte geven, bewust en expliciet, om eigen keuzes te maken. Zichtbare én hoorbare vrijheid kan veel bijdragen aan een gezondere moslimgemeenschap en een gezondere samenleving. Zowel in de islam als bij emancipatie gaat het om eigen keuzes maken, waar je zelf verantwoordelijkheid voor draagt.

De hele tekst is te lezen op www.alnisa.nl.


Ceylan Pektas-Weber had een rooms-katholieke opvoeding. Ze is nu moslima en 11 jaar actief geweest bij Al Nisa (waarvan 6 jaar als voorzitter), een organisatie voor moslimvrouwen. Onlangs verscheen haar boek ‘Moslima’s, emancipatie achter de dijken’.

Wij Blijven Hier werd in 2005 opgericht, omdat ze vonden dat ze er nog niet waren. Inmiddels zijn ze 3000 bijdragen rijker, die vrijwillig door beginnende én gearriveerde verhalenvertellers worden geschreven. Verschillend van columns, persoonlijke ervaringen tot verborgen nieuwsfeitjes. Ze kijken op hun eigen manier tegen de wereld aan, en vertellen zélf het verhaal. Wie zijn ze? Kijk om u heen. Want ze zijn hier. Zij Blijven Hier!

Lees andere stukken van de WBH Redactie