Sheikh Shakkûr & Ensemble Al-Kindi

Nog geen twee jaar geleden heb ik een reis van Damascus naar Istanbul gemaakt, die mijn leven heeft veranderd. Damascus was ongetwijfeld mijn favoriet, een stad vol met verhalen en prachtige mensen. In de stad was ik ook getuige van fasinerende mehfil-e-sama’s, religieuze bijeenkomsten waarin het luisteren (naar nasheed, gedichten, recitatie) centraal staat, al dan niet met muziek. 

Sinds die tijd ben ik in Nederland op zoek geweest naar iets dergelijks, afgelopen weekend was het dan eindelijk raak. Het Muziektheater Amsterdam had een grootgewicht voor twee dagen uit de islamitische muziekwereld binnengehaald: Sheikh Hamza Shakkûr & Ensemble Al-Kindi ‘The Whirling Dervishes of Damascus’. 

Sheikh Shakkûr is koorleider van de Umayyad moskee in Damascus, één van de grootste en oudste moskeeën op de wereld. Muzikale begeleiding komt van de Emsemble Al-Kindi, bestaande uit Turkse en Syrische muzikanten met aan het roer de tot islam bekeerde fransman Julien Jâlal Eddine Weiss. De groep is verbonden aan de soefi-orde van de Mawlawiyya orde, de orde van Mewlana Rumi, derwisjen zijn in dat geval onmisbaar. Vanavond dus Turks klassiek muziek met Syrische invloeden, een goed recept voor een mooie avond.

Tijdens de inloop valt het me meteen op: geen één hoofddoek te bekennen of iemand die lijkt op een moslim. Vreemd, wat brengt deze mensen dan hier? ‘Ik was vorig jaar in Damascus’ verteld mijn buurman aan de linkerkant, ‘en daar waren derwisjen in een restarant, en dat vond ik prachtig, wil ik vandaag weer meemaken’.

Dertien man komt het podium op, met genoeg ruimte over voor de 5 derwisjen. Sheikh Shakkûr, een opvallend grote man, begint – zoals het hoort – met een quranrecitatie. Zijn gekleurde bas-stem brengt meteen een warme sfeer in de zaal. Na het woord van God worden er vredeswensen gestuurd naar de geliefde van God: de profeet Mohammed (vzmh). Direct erna beginnen de lofliederen gecombineerd met de dhikr van Allah.  

Na een aantal lofliederen begint het eentonig te worden, solo’s van de muzikanten zet dit meteen recht. Na een dafh-spel was het de beurt aan de fransman. Door het bespelen van de qanun als het smeren van een verrukkelijk broodje pindakaas laat hij horen waarom hij tot de besten gerekend mag worden. Een applaus uit het publiek blijft niet uit.

In het begin draaien er twee derwisjen in witte gewaden om hun as, tegelijkertijd reciteren ze Allah. Hiermee symboliseren ze de schepping van Allah(swt), van de moleculen tot aan de planeten die ook om hun as draaien. Ook willen zij hiermee één worden met Allah en tollen daarom eindeloos om hun eigen as. In Mekkah lopen er continu mensen om het huis van Allah (de Ka’bah). In dit geval maken deze mensen hun eigen hart tot Het Huis van Allah en doen dan de tawaaf om dat Huis van Allah. Deze vorm van meditatie is eigen aan de Mawlawiyya orde. Later op de dag zijn het al vijf derwisjen, prachtig om te zien, al vraag ik me altijd af waarom ze niet duizelig worden.

Sheikh Shakkûr zingt bekende lofliederen waaronder de qasida burda, tala’al badru en salawat kamaliya. De ney (rietfluit) was prominent aanwezig. Mewlana Rumi (ra) hield erg veel van de ney, in de eerste verzen van zijn boek Masnavi legt hij uit waarom.

Listen to the reed (flute), how it is complaining!
It is telling about separations,
(Saying)
"Ever since I was severed from the reed field, men and women have lamented in (the presence of) my shrill cries. (But) I want a heart (which is) torn, torn from separation, so that may explain the pain of yearning."

Voor degenen die het niet meteen begrijpen, de ney staat als metafoor voor de ziel van de mens, deze is namelijk ook gescheiden van zijn thuis (zijn schepper Allah).

Twee uur later wordt het concert beëindigd met een smeekbede en dan nog muziek. Met een daverend applaus word hierop gereageerd uit het publiek. Sheikh Shakkûr zegt nog iets in het Arabisch en Julien bedankt in het Engels nog iedereen. Hiermee is het concert tot een rustig einde gekomen en tijd voor mijn vriend om vragen te beantwoorden van de buren die een aantal religieuze handelingen niet begrijpen.

Een dergelijk concert in Nederland is niet gebruikelijk. Net als de overleden Nusrat Fateh Al Khan hebben Sheikh Shakkûr en Julien vandaag bewezen dat islamitisch muziek en zang niet voor moslims alleen toegankelijk is. Dit neemt niet weg dat ik meer moslims heb willen zien, velen van hen zijn namelijk ook vergeten dat er een belangrijke spirituele deel in de islam is waar dit soort bijeenkomsten op zijn gebaseerd. Wellicht komen die de volgende dag.

Sheikh Hamza Shakkûr & Ensemble Al-Kindi, 13 januari 2007, Het Muziektheater Amsterdam

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Faisal Mirza

De oprichter. Geboren, getogen en woonachtig in die mooie stad achter de duinen. Altijd klaar voor een revolutie of gewoon een kopje thee. Typisch Faisal...

Lees andere stukken van Faisal